Нефт нархи кескин тушиб кетди ва ундан кейин Россия рубли ҳам ўз қадрини йўқотди.
Жума куни ОПЕКнинг нефт вазирлари ва картелдан ташқаридаги давлатлар, шу жумладан Россия, Қозоғистон ва Озарбайжон (ОПЕК +) 2016 йил охиридан бери биринчи марта ишлаб чиқаришни қисқартириш бўйича келишувга эриша олмадилар.
Россия қазиб олишни янада қисқартиришдан бош тортди ва нефт қазиб олиш ҳажмини кунига 1,7 миллион баррелга қисқартиришни кўзда тутадиган амалдаги битим шартларини амалда қолдиришни таклиф қилди. Aксинча, Саудия Aрабистони йил охирига қадар кунига қўшимча равишда 1,5 миллион баррел пасайишни ёқлаб чиқди.
1 апрелдан бошлаб компаниялар мос келадиган даражада нефт ишлаб чиқаришни бошлайдилар. Риёд нефт қазиб олишни кунига 10 миллион баррелдан, керак бўлса кунига рекорд даражадаги 12 миллион баррелга етказишни режалаштирмоқда. Бундан ташқари, Saudi Aramco ҳам нефт нархини пасайтиришга қарор қилди.
Нефт
Жума куни нефт деярли 9% нархни йўқотди, аммо душанба куни ҳақиқий қулаш содир бўлди. 9 март куни савдонинг очилишида Brent маркали нефт нархи 38 долларни ташкил қилди. Якуний босқичда унинг қиймати 46 долларни ташкил қилди.
Шундай қилиб, Brent маркали нефтнинг нархи бир баррел учун 35 долларга тушиб, 22% пасайди. Aрзонроқ, нефт охирги марта 2016 йилда сотилган.
Рубл
Жума куни рубл пасайишни бошлади, аммо жаҳон нефт нархларининг пасайиши фонида у тезроқ пасайишни бошлади – доллар 72 рублга, евро эса 82 рублга кўтарилди.
Ўзбекистоннинг бунга нима алоқаси бор ?
Нефт нархи Россия ва бошқа давлатлар орқали Ўзбекистонга билвосита таъсир қилади.
Биринчидан, мамлакатга валюта кириб келишининг асосий каналларидан бири бўлган меҳнат муҳожирлари орқали. 2014 йилда рубл, санкциялар ва бошқа ҳодисаларнинг қулаши натижасида Россиядаги ўзбекистонлик муҳожирлар сони пасая бошлади, аммо 2017 йилда оқим тикланди ва энди тез суръатлар билан ўсиб бормоқда (ҳар йили 1,5 миллиондан ортиқ ўзбекистонликлар пул ишлаш учун Россияга борадилар).
Рублнинг AҚШ долларига нисбатан пасайиши ушбу пул ўтказмаларининг қисқаришига олиб келади. Ўзбекистондаги кўплаб оилалар ушбу ўтказмаларга боғлиқ.
Россия банки томонидан 2019 йил учун статистика ҳали эълон қилмади, аммо маълумки, ўтган йилнинг тўққиз ойи давомида Россиядан Ўзбекистонга 3,4 миллиард доллар юборилган . Рубл қадри қанчалик паст бўлса, пул ўтказмалари қисқариши туфайли аҳолининг пули шунча кам бўлади.
Иккинчидан – бу экспортчилар. Хитой энди коронавирус туфайли қийинчиликларни бошдан кечираётгани ва бошқа мамлакатлардан етказиб беришни кўпайтиришга тайёр бўлмаганлиги сабабли, Россия сўнгги уч йилда биринчи марта Ўзбекистоннинг асосий импортчисига айланди.
Кучсиз рубл сўмнинг алмашув курсини кучайтириши мумкин, бу эса Россия экспортчиларининг маҳсулотларини қимматроқ қилади ва уларнинг даромадларини камайтиради.
Россия иқтисодиётининг секинлашиши унинг талабини пасайишига олиб келади, бу аллақачон Ўзбекистон ва Хитой ўртасидаги муносабатларида сезилмоқда.
Бундан ташқари, Марказий банк ёзда таъкидлаганидек, асосий савдо шерикларидан бирининг миллий валютасининг курснинг қадрсизланиши
валюта бозор иштирокчиларининг кутилмаларига ва қарорлар қабул қилинишига таъсир қилади.
Учинчидан – бу импортчилар. Рубл ва тенге қадрсизланиши, Россия ва Қозоғистон товарларини Ўзбекистон учун арзонроқ ва жозибадор қилади. Ушбу фонда импорт кучли ўсиши мумкин, чунки хорижий компаниялар бошқа бозорларни фаол равишда қидира бошлайдилар.
Нима кутиш керак
Goldman Sachs Bank Brent маркали нефт нархи келгуси ҳафталарда бир баррел учун 20 долларга тушиши мумкинлигини тахмин қилмоқда
«Биз ОПЕК ва Россия ушбу дам олиш кунлари Саудия Aрабистони ўз нефтини энг камида 20 йил сотадиган нисбий нархни агрессив равишда пасайтиргандан сўнг нархлар урушини бошлаганига ишонамиз», деб ёздилар банк таҳлилчилари.
Росиии Банкининг хавф сценарийси нефт нархини 25-35 доллар атрофида белгилаб беради. Бу ҳолда, Россия иқтисодиётида пасайиш рўй беради, ЯИМ 1,5-2% га пасаяди, инфляция рублнинг сезиларли даражада заифлашиши туфайли 6,5-8% гача кўтарилади.
Юқоридаги омилларнинг барчаси Ўзбекистонга таъсир қилиши мумкин, аммо Марказий банк ташқи хавфларни ахамиятсиз деб ҳисоблайди.
Марказий банк январ ойида 2020 йилда республикадаги иқтисодий вазиятнинг ривожланишига асосан ички омиллар таъсир қилади деб прогноз қилган эди, аммо ОПЕК + битими муваффақиятсиз бўлиши ва нефт нархи бунчалик катта қулашини тахмин қилиш қийин эди.
Янгиликларни телеграмда ўқинг