Bo'lim: СОЛИҚЛАР

Cолиқлар ва солиқ қонунчилиги

Чет элдан юбориладиган жўнатмаларнинг энг юқори меъёри 1 000 доллардан 200 долларгача туширилиши мумкин

2020 йил 8 октябрь куни мамлакатимизда яширин иқтисодиёт даражасини пасайтириш, тадбиркорлик фаолиятини юритиш учун тенг рақобат шароитларини яратиш, солиқ қонунчилигига риоя қилиш тартибини соддалаштириш мақсадида Президентнинг “Яширин иқтисодиётни кескин қисқартириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги фармони лойиҳаси эълон қилинди.

Фармонга кўра, Давлат солиқ қўмитаси, Давлат божхона қўмитаси ва Молия вазирлиги биргаликда:

  • 2020 йилда республиканинг барча ҳудудларида ажратилган бюджет маблағлари доирасида Тошкент шаҳрида ўтказилган QR коди ёки фискал белгиси асосида онлайн касса машиналарининг чекларида акс эттирилган совринли ўйинларни ўтказиш экспериментини амалга оширишни кенгайтириш бўйича
  • 2021 йил 1 январдан бошлаб божхона тўловлари олинмайдиган халқаро курьерлик жўнатмаларида жисмоний шахснинг манзилига келиб тушадиган товарларни республикага олиб киришнинг энг юқори меъёрини, бир календарь чоракда биринчи қабул қилинганда, 1000 AҚШ долларидан 200 AҚШ долларигача тушириш ва брутто оғирлиги 10 килограммдан ошмаслиги бўйича;
  • Давлат божхона қўмитаси Молия вазирлиги билан биргаликда бир ой муддатда Вазирлар Маҳкамасига жисмоний шахслар томонидан республикага товарларни олиб киришнинг максимал меъёрлари ошиб кетганда олинадиган ягона божхона тўлови ставкасини пасайтириш бўйича;
  • Бюджет ташкилотлари томонидан 2021 йил 1 февралдан бошлаб гўшт ва гўшт маҳсулотлари, тайёр тўқимачилик маҳсулотлари, ташкилий техника ва транспорт воситаларининг бутловчи қисмлари давлат харидлари фақат қўшилган қиймат солиғини тўлаш билан амалга оширилиши тўғрисида.
  • Молия вазирлиги ва Давлат солиқ қўмитаси давлат харидлари мониторинги асосида Вазирлар Маҳкамасига фақат қўшилган қиймат солиғини тўлаш билан сотиб олинадиган товарлар ва хизматлар рўйхатини янада кенгайтириш бўйича таклифлар киритиши белгиланди.

Лойиҳа 23 октбяргача муҳокамада бўлади

Ўтган ҳафтанинг асосий янгиликлари

Байрам кунлари да метро текин бўлади

2020 йил 30 август кунидан Тошкент метрополитени янги йўналишлари ишга тушурилган эди. Транспорт Вазирлиги Мустақиллик байрами муносабати билан 31 август, 1 ва 2 сентябрь кунлари метродан бепул фойдаланиш мумкинлигини маълум килди.

Қирғизистон чегараларини очмоқда

Kun.uz нашри маълумотига кўра, 1 сентябрдан бошлаб Ўзбекистон фуқаролари Қирзиғистонга чекловларсиз киришлари мумкин. Бунга Кирғизистон махсус комиссиясининг Ўзбекистонни барқарор эпидимеологик давлатлар қаторига қушгани асос бўлган.

Президент лицензилаш бўйича фармон имзолади

“Лицензиялаш ва рухсат бериш тартиб-таомилларини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Президент Фармони қабул қилинди. Ушбу фармонда бир неча фаолият турлари учун лицензия олиш талаби бекор бўлиши келтирилган. Жумладан:

  • 2021 йил 1 январдан бошлаб
    • 37 та лицензия ва 10 та рухсатнома бекор қилинади;
    • 16 та лицензия ва 11 та рухсатнома бирлаштириш йўли билан бекор қилинади
    • 17 та лицензия ва 13 та рухсатномалар хабардор қилиш тартибига ўтказилади
    • 14 та турдаги лицензия ва рухсатномаларни расмийлаштириш муддатлари қисқартирилади
    • 115 та лицензия ва рухсат бериш амалиёти соддалаштирилади
  • 2021 йил 1 январдан бошлаб
    • кредит бюроларига кредит алмашинувини амалга оширишга рози банклар сони бўйича чеклов бекор қилинади
    • дори-дармон сотувчи юридик шахслар хар бир филиали учун лицензия олмай, филиал манзилини асосий лицензияда кўрсатиш орқали расмийлаштирилади
    • алкоголь маҳсулотлари сотувчи дўконлар учун, овқатланиш жойларида алкоголь сотиш ҳуқуқи учун рухсатнома Давлат Солиқ қўмитасини хабардор қилиш тартибига ўтказилади

Хабардор қилиш тартибига ўтказилган йўналиш бўйича фаолият юритятган субъектлар кайта хабардор қилиши шарт эмас

Ёш оилаларга уй-жой ажратиш тартибига ўзгаришлар киритилди

2020 йил 27 август куни “Мамлакат ижтимоий ҳаётида фаол иштирок этаётган ёш оилаларни уй-жой билан таъминлашни янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида” 521-сон ҳукумат қарорига қабул килинди

Унга кўра ёш оилаларга уй-жойларга:

  • имтиёзли давр 1 йил этиб белгиланди (олдин 3 йил)
  • дастлабки 5 йилда ҳар йили кредит фоизи ставкаси 7 фоиздан Марказий банкнинг қайта молиялаштириш ставкаси даражасигача бир меъёрда ошиб борадиган ставкада ва кейинги даврда қайта молиялаштириш ставкасида 20 йил муддатга берилади
  • ссуда ва фоизларни қайтармаган ёш оилаларга бир иш кунида нотариус орқали ёзма билдиришнома юборилиш тартиби белгиланди. Талабнома бажарилмаганда, нотариус МИБга ундириш учун ижро хати юборади.

1 августдан иқтисодиёт ва қонунчиликда нималар ўзгаради?

Онлайн-НКМ, солиқ имтиёзлари, туризм, автомобиль нархлари, УКХ – шу ва бошқа соҳаларда қандай ўзгаришлар кутилаётгани ҳақида Norma.uz шарҳида батафсил билиб олишингиз мумкин. 

Тушумингиз 5 млрд сўмдан ошдими – онлайн-НКМ ўрнатинг 

2019 йил якунлари бўйича йиллик айланмаси (тушуми) 5 млрд сўмдан ошган тадбиркорлик субъектлари 1 августдан онлайн-НКМ ва виртуал кассалардан фойдаланишга ўтадилар. Бундай ўтиш чоғида нималарга эътибор қаратиш кераклиги ҳақида илгари ёзган эдик.

Мавзуга оид қуйидаги амалий тавсияларни ҳам ўқинг:

Солиқ имтиёзлари қисман бекор қилинади

Қуйидагилар 1 августдан бошлаб амал қилмайди:

а) 28.07.2009 йилдаги ПҚ-1166-сон қарорда назарда тутилган қуйидаги муддатга озод қилиш шаклидаги солиқ имтиёзлари:

  • 5 йил муддатга – юридик шахслар тижорат банкларининг депозитларига ва қимматли қарз қоғозларига 1 йилдан ортиқ муддатга жойлаштиришдан олинадиган фоизли даромадлари бўйича солиққа тортишдан; 
  • 3 йил муддатга – лизинг хизматлари кўрсатувчи юридик шахслар фойда солиғи ва лизинг операцияларидан тушадиган даромадлар бўйича айланмадан олинадиган солиқни тўлашдан;

б) 06.04.2010 йилдаги ПҚ-1317-сон қарорда назарда тутилган АВ ва НМА бўйича амортизация ажратмаларини ўрнатилган меъёрдан камроқ ҳисоблаш ҳуқуқи – банкрот корхоналар негизида ташкил этилган хўжалик юритувчи субъектларга, улар янги инвесторларга сотилгунга қадар, бироқ улар давлат рўйхатидан ўтган пайтдан бошлаб 3 йилдан кўп бўлмаган муддатга.

Алкоголь бозорида – янги қоидалар

2020 йил 1 августдан бошлаб:

  • алкоголь маҳсулотлари билан чакана савдо қилиш ва умумий овқатланиш корхоналари томонидан алкоголь маҳсулотларини сотиш ҳуқуқига рухсат берувчи гувоҳномалар чекланмаган муддатга берилади. Илгари ушбу ҳужжатлар 2 йилдан кўп бўлмаган муддатга берилар эди;
  • ишлаб чиқарувчилар томонидан туристик йўналишлардаги дегустация ҳудудларида (жойларида) реализация қилинган қадоқланмаган табиий вино маҳсулотларига ноль даражали ставка бўйича акциз солиғи солинади;
  • ишлаб чиқарувчилар истеъмол этил спиртининг 50 фоиз ҳақини олдиндан тўлаш шартларида реализация қилиш ҳуқуқига эга (илгари – 100%).

Карантин даврида туризм қўллаб-қувватланади 

Туризм – пандемиядан энг кўп азият чеккан соҳалардан бири. Шу сабабли 1 августдан бошлаб:

биринчидан, «Очиқ осмон» режимини қўллаш кенгайтирилади:

  • у рейслар сони ва йўналишлари бўйича чекловларни бекор қилган, хорижий авиакомпанияларга бешинчи даражадаги «ҳаво эркинлиги»ни тақдим этган ҳолда – «Андижон», «Бухоро» ва «Урганч» халқаро аэропортларида қўшимча равишда жорий этилади;
  • хорижий авиакомпаниялар ҳаво қатнови тўғрисидаги ҳукуматлараро битимнинг мавжудлигидан қатъи назар «Очиқ осмон» режими жорий этилган халқаро аэропортларга доимий қатновларни амалга ошира оладилар. Бунинг учун улар ИКАОнинг учиш хавфсизлиги ва авиация хавфсизлигини таъминлаш бўйича стандартларига мувофиқ бўлишлари шарт;
  • «Очиқ осмон» режими билан аэропортларга қатновларни амалга ошираётган хорижий авиакомпанияларга 3 йил давомида Ўзбекистон резидентлари учун белгиланган тариф ва йиғимлар қўлланилади;

иккинчидан, қуйидагиларнинг харажатларини қоплаш механизмлари жорий этилади:

  • инвесторларнинг – йўловчи ташувчи янги дор йўлларини («Чорвоқ» эркин туристик зонасида ташкил этилаётганлардан ташқари) қуриш ва жиҳозлаш учун – уларни 2023 йил 31 декабрга қадар фойдаланишга топшириш шарти билан ҳар бир 500 м йўл учун 1 млрд сўм. Дастлабки 50 та ана шундай лойиҳа компенсация олиши мумкин;
  • тадбиркорлик субъектларининг – намунавий лойиҳалар бўйича қишлоқ жойларда жойлаштириш воситаларини тез қуриладиган конструкциялар (ўтовлар, контейнерлар, сэндвич панеллар) билан қуриш учун – ҳар бир жой учун 5 млн сўмгача. Шундай типдаги жойлаштириш воситаларининг жойлари сони 50 мингтага етгунига қадар ёки 2023 йил 31 декабргача субсидиялар ажратилади (қайси бирига илгарироқ эришилишига қараб);
  • «Uzbekistan. Safe travel GUARANTEED» реестридаги хўжалик юритувчи субъектларнинг – 2020 йил 31 декабрга қадар туризм ва ёндош инфратузилма объектларининг бино ва иншоотларида эпидемияга қарши курашиш профилактик тадбирларини амалга оширишга;

учинчидан, ўзини ўзи банд қиладиган жисмоний шахслар гид (гид-таржимон), экскурсия етакчиси ва йўриқчи-йўл бошловчи хизматларини кўрсатишга ҳақли.

Акциз чегирилиб, утилизация йиғими қўшилади 

1 августдан қуйидагиларни мамлакатимизга олиб киришда акциз солиғи бекор қилинади:

  • тракторлар, шатакка олувчи машиналар ва скиддерлар (8701-гуруҳ ТИФ ТН коди);
  • двигатель ҳажми ва сиғими турлича бўлган моторли транспорт воситалари, шу жумладан дизель ва ярим дизеллар (8702-гуруҳ);
  • асосан йўловчи ташишга мўлжалланган енгил автомобиллар ва бошқа моторли транспорт воситалари, шу жумладан юк ва йўловчиларни ташиш учун фургонлар ва пойга автомобиллари (8703-гуруҳ);
  • юк ташишга мўлжалланган моторли транспорт воситалари (8704-гуруҳ).

Бекор қилинаётган ставкаларнинг тўлиқ рўйхати – бу ерда.

Айни пайтда 1 августдан утилизация йиғимининг тасдиқланган ставкалари амал қила бошлайди. Бу ҳолда сумма транспорт воситасининг тури, тоифаси ва техник тавсифларига қараб – 30 БҲМдан 1 500 БҲМгача миқдорда белгиланади. Ставкаларнинг тўлиқ рўйхати – бу ерда.

«Норма» экспертининг шарҳини ўқиб, акциз солиғининг бекор қилиниши ва утилизация йиғимининг жорий этилиши автомобиллар қийматига қандай таъсир кўрсатиши ҳақида билиб олишингиз мумкин. 

Маркировка қилинмаганми – сертификат расмийлаштирилмайди 

Давлат тилида (лотин ёзувида) маркировка қилинмаган истеъмол товарларига 1 августдан бошлаб мувофиқлик сертификатлари расмийлаштирилмайди. Ушбу норма бир вақтнинг ўзида қуйидаги рўйхатларга киритилган товарларга тааллуқли:

  • Ишлаб чиқарувчи корхоналар томонидан давлат тилида маркировка қилиниши шарт бўлган импорт қилинадиган истеъмол товарларининг айрим турлари рўйхати;
  • Мажбурий тартибда сертификатланадиган, Ўзбекистон Республикаси ҳудудида ишлаб чиқариладиган ва унга олиб кириладиган маҳсулотлар турлари рўйхати.

Илгари товарларни импорт режимида божхонада расмийлаштиришда уларнинг давлат тилида маркировкалангани текшириларди. 2018 йил 1 сентябрдан бундай маркировкасиз божхонада расмийлаштиришга рухсат берилди, бироқ талаб сақланиб қолди. Шу сабабли унга риоя этилиши устидан назорат ўрнатишнинг янги тартибини жорий этишга эҳтиёж туғилди.  

Янги механизм қуйидагича ишлайди:

  • товар давлат тилида лотин алифбосида маркировкаланмаган бўлса, унга мувофиқлик сертификатлари расмийлаштирилмайди;
  • товарларни сертификатланган маҳсулотларнинг белгиланган талабларга мувофиқлигини тасдиқлайдиган ҳужжатларсиз реализация қилиш савдо қоидаларини бузиш ҳисобланади, бунинг учун маъмурий ва жиноий жавобгарлик назарда тутилган.

Вагонлар ва контейнерлар ҳаракати – назорат остида 

1 августдан темир йўл транспорти ташкилотлари божхона назорати остидаги вагон ва контейнерларнинг мамлакат ичидаги ҳаракатлари ҳақидаги маълумотларни божхона органларига реал вақт режимида беғараз тарзда тақдим этишлари шарт. Бунинг учун ташувчилар ва божхона органларининг ахборот тизимларини интеграциялаш зарур.

«Яшил» энергия ишлаб чиқарувчиларга преференциялар  

Электр энергиясини янги ишга тушириладиган қуёш, шамол, биогаз электр станциялари, қуввати 1 МВт гача бўлган микро ва кичик ГЭСлардан кафолатланган тарзда сотиб олиш бўйича тариф II тариф гуруҳи истеъмолчилари даражасида белгиланади. Айни пайтда бу – 1 кВт/с учун 450 сўм (ҚҚСни ҳисобга олганда). Сотиш, тарқатиш ва етказиб бериш харажатлари чегириб ташланади. Норма ўз эҳтиёжлари учун ишлаб чиқарилган ортиқча электр энергиясига ҳам тааллуқли.

Судгача – апелляция кенгаши 

Энди фуқаролар ва ташкилотлар ҳамда давлат органлари ўртасидаги низолар судгача ҳал қилиш бўйича махсус апелляция кенгашлари томонидан кўриб чиқилади. 1 августдан бошлаб улар эксперимент тариқасида ДБҚ, Ергеодезкадастрдавқўм, Пенсия жамғармаси ҳамда Наманган, Бухоро ва Тошкент вилоятлари ҳокимликлари ҳузурида ташкил этилади. Апелляция кенгашларининг фаолият юритиш тартиби ва уларнинг ваколатлари ҳақида батафсил бу ерда ўқинг.

МИБ ваколатлари қисқартирилади 

1 августдан бошлаб Мажбурий ижро бюросининг қуйидаги вазифалари ва ваколатлари бошқа муассасаларга ўтказилади. Хусусан:

а) Энергетика вазирлигига:

  • электр энергияси ва табиий газ истеъмолини назорат қилиш ва ҳисобга олишнинг замонавий автоматлаштирилган тизимлари, шунингдек муқобил энергия манбаларининг жорий этилишини ташкил этиш ва ушбу жараёнлар устидан мониторинг ўтказиш;
  • энергия ресурслари учун ҳисоб-китоб қилинишини таъминлаш тизимини комплекс таҳлил қилиш, тизимли муаммоларни аниқлаш, такомиллаштириш бўйича таклифлар ишлаб чиқиш;
  • «Ҳудудий электр тармоқлари» АЖ ва «Ҳудудгазтаъминот» АЖ билан биргаликда – энергия ресурсларини эҳтиёт қилиш ва улардан оқилона фойдаланиш юзасидан истеъмолчиларнинг ҳуқуқий маданияти ва масъулиятини ошириш чораларини кўриш;

б) «Ҳудудий электр тармоқлари» АЖнинг ҳудудий корхоналарига ва «Ҳудудгазтаъминот» АЖнинг ҳудудий газ таъминоти ташкилотларига:

  • электр энергияси ва табиий газ учун тўловларнинг ўз вақтида ва тўлиқ ундирилишини таъминлаш, истеъмолчиларнинг қарздорлигини камайтириш, шунингдек электр энергияси ва табиий газ сотуви ва истеъмолини ҳисобга олиш;
  • тегишли ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар билан биргаликда – электр ва газ тақсимлаш тармоқларига ноқонуний уланиш, талон-тарож ҳолатларини аниқлаш, бартараф этиш ва олдини олиш.

Кўп қаватли уйларни бошқариш – янги қонун бўйича 

2019 йил ноябрь ойида кўп квартирали уйларни бошқариш тўғрисида янги қонун қабул қилинди. Бироқ у дарҳол амалга киритилмади. Аввал барча янгиликлар амалиётда қандай ишлашини таҳлил қилиш керак эди. 1 майгача қонун ишлашини синаб кўриш учун пойтахтнинг Яккасарой туманида, Жиззах ва Марғилонда ҳуқуқий эксперимент ўтказилди. Унинг якунларига кўра ҳужжат такомиллаштирилишига зарурат бор-йўқлигини ҳал этишлари керак эди. 

Натижада ҳеч қандай тузатиш киритилмади. Тегишинча, «Кўп квартирали уйларни бошқариш тўғрисида»ги Қонун 1 августдан бошлаб шу кўринишда кучга киради.

Режаларга карантин халал берди… 

2020 йил 1 августдан бошлаб қуйидагиларни ишга тушириш режалаштирилган эди:

  • А.Навоий номидаги ДАКТ ва Бухоро давлат музейида – блокчейн технологиясидан фойдаланган ҳолда чипталарни харид қилиш бўйича операцияларнинг ягона электрон тизими;
  • Нукус ва вилоят марказларида – жамоат транспортида йўлкира ҳақини тўлашнинг автоматлаштирилган тизими.

Бироқ карантин 15 августгача узайтирилди, унинг доирасида, бошқалардан ташқари, оммавий-маданий тадбирларни ўтказиш ва жамоат транспортининг ҳаракатланиши тақиқланди

Айрим соҳаларда пластик карталар орқали килинган тўловлар даромад солиғидан озод этилиши мумкин

2020 йил 27 июльда президент Шавкат Мирзиёев яширин иқтисодиётни қисқартириш, божхона ва солиқ тизими бўйича олиб борилаётган ишлар ва масалалар тугрисида йиғилиш ўтказди. Куйида куриб чикилган масалалар билан кискача танишишингиз мумкин:

  • Тошкент шаҳрида йил охиригача “Инсофли солиқ тўловчи” тизими шакллантириб, намуна сифатида синаб курилади
  • Савдо, умумий овқатланиш, транспорт ва маиший хизмат кўрсатиш соҳаларида пластик карталар ва бошқа турдаги контактсиз тўловларни айланма даромад солиғини ҳисоблаш базасига киритмаслик таклифи билдирилди
  • 43 та идоранинг 270 та назорат функциясини танқидий ўрганиб, яширин иқтисодиёт ва коррупцияга сабаб бўлаётган ваколатларини қисқартирилади
  • яширин иқтисодиётни таҳлил қилиш даражасини ошириш максадида халқаро экспертларни жалб қилган ҳолда бир вилоят мисолида яширин иқтисодиётнинг статистик ҳисоботи жорий этилиши белгиланди.
  • ҳар бир инвестиция лойиҳаси коррупцияга қарши экспертизадан ўтказилиши белгиланди
    • 2021 йилдан бошлаб ушбу тизим марказлашган маблағлар ҳисобига амалга ошириладиган барча лойиҳаларга татбиқ этилади
  • коррупция ва яширин иқтисодиёт рейтинг методикаси ишлаб чиқилади
    • 2021 йилдан бошлаб давлат органлари, корхоналар ва ҳудудларлар рейтинг натижалари эълон қилиб борилади

Божхона масалаларида:

  • Давлат божхона қўмитаси ва Давлат солиқ қўмитаси импорт товарларининг кириб келиши, божхонадан ўтказилиши ва сотилиши бўйича ягона базасини ишга туширади
  • 2021 йил 1 январдан “Божхона аудити” ахборот тизимини жорий этилади
  • контрабанда ва маҳсулотларнинг божхона қийматини сунъий пасайтириш ҳолатлари устидан божхона назоратини кучайтириш лозимлиги айтилди

Норасмий бандлик юзасидан:

  • Уз-узини банд қилиш тизими соддалаштирилгани натижасида июль ойининг ўзида 184 минг фуқаро расмий секторда иш юрита бошлаган
  • иқтисодиётда банд бўлган 10,5 миллион аҳолининг атиги 4,9 миллиони даромад солиғи тўлаятгани айтилди. олдинрок, иқтисодиёт ва саноат вазири, Ботир Хўжаев хам яширин иқтисодиёт 45-46 фоизни ташкил этишини айтиб утган эди.
  • Курилиш, савдо ва умумий овқатланиш, транспорт ва бошқа хизмат кўрсатиш соҳаларида норасмий бандлик даражаси юқорилиги такидланди
  • норасмий фаолият юритаётган субъектларни рағбатлантирувчи механизмлар орқали яширин иқтисодиётдан олиб чиқиш кераклиги айтилди.

Бундай ташкари, кичик бизнес ва тадбиркорлик фаолияти маъмуриятчилигини соддалаштириш максадида 100 та лицензия ва 34 та рухсатномани қисқартириш, хабардор қилиш тартибига ўтказиш, 14 та ҳужжатни бериш муддатларини 2 бараваргача қисқартириш мумкинлиги айтиб утилди

“Яширин иқтисодиётга қарши курашиш тадбиркорларни жазолаш, уларнинг фаолиятига тўсқинлик қилиш дегани эмас. Бу, айниқса, пандемия даврида катта аҳамиятга эга. Жойларда жамоатчилик назоратини кучайтириш орқали майда коррупцияга ҳам қатъий чоралар кўриш зарур”

Шавкат Мирзиёев

Кредит янгиликлари ва валюта курсларини телеграм каналимизда кузатиб боринг.

Солиқ мониторинги нима ва қандай ўтказилади?

Норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар лойиҳалари муҳокамаси порталига Давлат солиқ қўмитасининг “Солиқ мониторингини амалга ошириш тартиби тўғрисидаги низомини тасдиқлаш ҳақида”ги қарори лойиҳаси жойлаштирилди (https://regulation.gov.uz/ru/document/15754) деб хабар берди ДСҚ Матбуот хизмати

Солиқ мониторинги нима?

Солиқ мониторинги – бу тадбиркор ва солиқ органлари ўртасидаги очиқликка асосланган ўзаро манфаатли ҳамкорлик. Алоҳида хусусияти – солиқ тўловчи ва солиқ хизмати органи ўртасидаги ўзаро масофавий ва оператив мулоқот. Бунда бутун жараён реал вақт режимида масофадан туриб амалга оширилади.

Солиқ тўловчилар учун солиқ мониторинги афзалликлари:

– ўз хоҳишига кўра иштирок этиш;

– солиқ органлари билан автоматлаштирилган ҳамкорлик;

– солиқ органлари билан очиқ мулоқот ва асослантирилган фикрни олиш;

– назорат тадбирлари ҳажми ва тасдиқланган дастлабки ҳужжатлар сонининг қисқариши;

– солиқ органлари фаолияти шаффофлиги;

– солиққа тортишнинг мураккаб масалалари бўйича ноаниқликлар ва номувофиқликларни бартараф этиш;

– солиқ хавфларини бартараф этиш.

– пеняларнинг йўқлиги;

– солиқ текширувлари ўтказилишидан халос бўлиш (камерал ва сайёр текширув, солиқ аудити)

– ҳалол ва ишончли солиқ тўловчи сифатида тан олиниш.

Ким учун йўналтирилган?

Солиқ мониторинги олдинги йил учун даромадлари йиллик молиявий ҳисобот маълумотларига кўра 10 миллиард сўмни ташкил этган юридик шахсларга нисбатан ўтказилади.

Ўтказиш даври ва муддатлари?

Солиқ мониторингини ўтказиш даври бир календарь йил. Ўтказиш жараёни эса солиқ мониторинги ўтказиладиган йилнинг 1 январидан бошланади ва солиқ мониторинги ўтказилган даврдан кейинги йилнинг 1 июлида тугалланади.

Нимадан бошланади?

Солиқ мониторингига тайёргарлик солиқ тўловчи ва солиқ идораси ўртасидаги шериклик асосида амалга оширилади ва қуйидагиларни таъминлайди:

– танишиш ва маслаҳат бериш;

– солиқ мониторинги регламенти ва ўтказиш тартибини назарда тутувчи норматив ҳужжатларни биргаликда ишлаб чиқиш.

Ариза қандай берилади?

Солиқ мониторингини ўтказиш учун ариза юридик шахс томонидан рўйхатдан ўтган жойдаги солиқ органига, солиқ тўловчининг шахсий кабинети орқали, солиқ ҳисоботи ўтказиладиган даврдан олдинги йилнинг 1 июлидан кечиктирмай тақдим этилади. Шу йилнинг 1 ноябригача солиқ органи қарор қабул қилади.

Рад этиш ҳолатлари

Қуйдаги ҳолларда солиқ мониторинги ўтказиш рад этилади:

1) белгиланган талабларга жавоб бермаса (йиллик айланмаси 10 миллиард сўмдан кам бўлса);

2) ариза ўз вақтида ёки аниқ бўлмаган шаклда берилган бўлса;

3) зарур ҳужжатлар тўплами тўлиқ тақдим этилмаса;

4) белгиланган талабларга жавоб бермайдиган регламент тақдим этилса.

Моҳият нимада?

Солиқлар ва тўловларни ҳисоблаб чиқариш ва тўлашнинг аниқлиги ва тўлиқлигини таъминлаш мақсадида солиқ тўловчилар фаолиятини масофадан туриб мониторинг қилиш.

Солиқ мажбуриятларини тўғри бажариш тўғрисида шубҳа туғилганда ёки ноаниқлик юзага келган тақдирда солиқ органининг асосли фикрини олиш имконияти.

Мониторингни тўхтатиш мумкинми?

Ҳа. Солиқ тўловчи томонидан назорат қилиш талаблари ва ҳужжатлар тақдим этилиши бузилган ва ишончли бўлмаган ахборот тақдим этилган ҳолларда мониторингни тўхтатиш мумкин.

Солиқ тўловчи ҳам мониторингни муддатидан олдин тугатиш тўғрисида ариза бериш ҳуқуқига эга.

Солиқ текшируви ҳақида нима дейиш мумкин?

Солиқ мониторинги ўтказилаётган солиқ даврида камерал ва сайёр солиқ текширувлари, шунингдек солиқ аудити ўтказилмайди. Истисно – асосли фикрга риоя қилмаслик, солиқ мониторингини муддатидан олдин тугатиш демакдир.

Мазкур қарор лойиҳаси давлат тилида жолаштирилган бўлиб, жамоатчилик муҳокамаси, таклиф ва мулоҳазалар 2020 йил 26 мартда якунланади.

Фойда солиғидан аванс тўловларининг талаб этилиши қонунийми?

Давлат солиқ қўмитаси матбуот хизмати фойда солиғидан аванс тўловларининг талаб этилиши бўйича тушунтириш берди.
Солиқ кодексининг 164 – моддасига асосан, корхоналар ҳар чоракнинг биринчи ойи 10- санасигача ушбу чоракда кутилаётган фойдаси ва тўлайдиган фойда солиғи тўғрисидаги маълумотномани рўйхатдан ўтган давлат солиқ инспекциясига тақдим этишлари керак.

Ушбу маълумотномага асосан  солиқ базаси миқдори 44,7 млн.сўмдан юқори бўлган хўжалик субъектлари, тўлайдиган солиқ суммасининг 1/3 қисмини ҳар ойнинг 10 – санасигача аванс тариқасида амалга ошириш мажбуриятига эга.

Бундай мажбурият бугунги кунда, республика бўйича  9241 тўловчиларда мавжуд. Ушбу солиқ тўловчиларнинг 8671 таси ёки 94 фоизи мажбуриятларини қонунда белгиланган тарзда ўз муддатида бажариб келмоқда.

Шу билан бирга, 6 фоиз ёки 570 та солиқ тўловчилар 2019 йил йилнинг IV чораги учун фойда солиғи жорий тўлов маълумотномасида солиқ суммасини ўтган чоракларга нисбатан камайтириб кўрсатган ёки умуман кўрсатмаган.

Бу ўз навбатида, ишлаб чиқариш умуман тўхтатилди ёки товарлар реализация қилинмаяпти дегани. Аслида, таҳлилларга кўра, бундай ҳолатлар тасдиғини топмасдан, ушбу корхоналар ўз фаолиятини давом эттирмоқда.

Масалан, Андижон вилоятидаги «Водий гавхари» корхонаси (номи ўзгартирилган) жорий йилнинг II чорагида 170,2 млн.сўм фойда солиғи тўлаган бўлса, III чорак жорий тўловлари (аванс) учун 12,0 млн.сўм тўлаши тўғрисида маълумотнома берган ёки II чоракка нисбатан ўртача 158 млн.сўмга (170-12) кам кўрсатган.

Натижада, III чорак учун камайтириб кўрсатилган жорий тўлов суммасининг 1/3 қисмига июль, август ва сентябрь ойлари учун 5,5 млн.сўм пеня ҳисобланди.

Тошкент шаҳридаги “Юксак қурилиш” корхонаси (номи ўзгартирилган) жорий йилнинг II чорагида 215 млн.сўм фойда солиғи тўлаган бўлса, III чорак жорий тўловлари (аванс) учун берган маълумотномасида тўланадиган солиқ суммасини ноль кўрсатган.

Натижада, III чорак учун жорий тўлов амалга оширилмаганлиги ҳисобига корхонага нисбатан кечиктирилган кунлар учун 7,3 млн.сўм пеня ҳисобланди.

Шу каби корхоналарга солиқ органлари мурожаат қилса, “мен фолбинманми”, “нега келгусида оладиган фойдам учун солиқ тўлашим керак” каби асоссиз эътирозларни ҳам билдираётган ҳолатлар мавжуд.

Ортиқча ҳаражатларни олдини олиш учун IV чорак фойда солиғи жорий тўлов маълумотномасини аниқлаштирган ҳолда қайта кўриб чиқиш мақсадга мувофиқ бўлади. 

Шу билан бирга, айрим солиқ органлари томонидан бюджетга муддати келмаган солиқ тўловлари асоссиз талаб қилинаётган бўлса, бундай талабни  бажармаслик  ва бу тўғрисида Давлат солиқ қўмитасининг Ишонч телефонига (71 – 244 – 98-98) зудлик билан мурожаат қилиш сўралади .

Зафар Ҳошимов: Янги солиқ ставкаси ҳақида икки оғиз

“Korzinka.uz” асосчиси ва раҳбари солиқчилидаги охирги ўзгаришлар нархларга қандай таъсир қилиши хақида ўз фикр ва мулохазалари билан ўртоқлашди.

Пролог

***

Мендан: «Солиқ ислоҳотида нималар бўлмоқда ва бу нархларда қандай акс этади?», деб тўсатдан сўрайсан. Мен ўзимни аямай навбатдаги узундан-узоқ матнимни ёзиб, сенга тушунтиришга киришаман.

Уни охиригача ўқишга сабринг етмай, орқангни ўгириб кетиб қоласан ва мен саволингнинг жавоби мақоламнинг охирги жумласида мужассам бўлганини айтишга ҳам улгурмай, хўрсиниб қўяман.»

***

Бугун солиқ ислоҳоти учун муҳим кун. Эслатиб ўтаман, 1 октябрдан бошлаб қўшилган қиймат солиғи ставкаси (ҚҚС) 20%дан 15%га тушди. Ҳодиса ўзига хос ва шу вақтнинг ўзида драматик хусусиятга эга. Ушбу солиқ тизимида бундай кескин пасайишни ҳали кузатмаганимиз аниқ. Жаҳон тажрибасида ҳам бир-икки мисолдан ортиқ ҳеч бу каби кескин ўзгариш бўлмаган бўлмаса керак. Бунинг устига айни ўзгариш йил бошида эмас, балки йил орасида содир бўлгани янада ҳайратомуз.

Аниқ, бу ўзига хос ва жуда муҳим, ижобий ҳодисадир.

Бундай қадам ташлаш учун қанчалик мардлик, донолик ва қатъият талаб этилишини ҳатто тасаввур қилиш мушкул. Эслатиб ўтишим керакки, солиқ ставкаси пасайиши билан бир вақтда октябр бошидан ҚҚСга бир қатор имтиёзлар, аниқроқ айтсак, деярли барча имтиёзлар бекор қилинди. Ўйлайманки, улар қанчалик фойдасиз ва ҳаттоки зарарли бўлганини яна бир бор тилга олишга ҳожат йўқдир.

Истеъмолчилар ушбу имтиёзлардан деярли ҳеч қандай наф кўрмас эдилар. Автозавод ҚҚС тўламагани билан, автосалон уни тўласа, НҚЗ ва ТМК ҚҚСсиз ёнилғи чиқарсаю, АЁҚШлар эса барибир унинг нархини сотувдаги нархга қўшиб сотишса, биз билан сизга бундай имтиёзлардан не фойда?

Сут ҚҚСсиз бўлсаю, ундан тайёрланган маҳсулотлар барчасига кефир, творогдан тортиб, қаймоқ ва пишлоққача ҚҚС юкланган бўлса. Айни ҳолат гўшт ва гўшт маҳсулотларига ҳам тааллуқли, масалан, колбасада барибир ККС бор эди. 

Бутунлай тескари ҳолатни эса ун ва нон маҳсулотларида кузатиш мумкин. Уларнинг ҳар бир таркибий қўшимчасигача таннархида ҚҚС кирган. Новвойхона маҳсулотлари эса ушбу солиқдан озод. Ва улар ун маҳсулотлари ичидаги ҚҚСни тўғри таннархга қўшишар эди. Шунинг учун ҳам, ҚҚС барибир ноннинг барча масаллиқлари таннархи таркибига тушганини ёзиб ўтдим. Айни мисолларнинг барчасида истеъмолчилар барибир ҚҚС тўлаганини келтирмоқдаман. Аммо бундай имтиёзлар солиқ тўловчилар занжирида адолатли тақсимланишга тўсқинлик қилиб, турли хил эгриланиш ва дисбалансларга сабаб бўлганди.

Улар корхонанинг айланма маблағларини музлатиб, солиқ тўлови йўлида умумий узилишларни келтириб чиқарган. Бу эса маҳсулот нархида ҳам акс этиб, корхоналар ривожланиши, хисоб-китоб автоматлаштирилишини ортга сурган. Бу ҳам ахийри барибир, истеъмолчи ва корхона манфаатларига бирдек зарба берганди.

Сўнгги кунларда ўзгаришлар истеъмол нархларида қандай акс этиши борасида кўплаб саволлар берилди. Турли гуруҳларда айни саволни менга ва тармоғимизга йўналтиришди.

Истеъмолчилар 1 октябрдан кейин korzinka.uz пештахталаридаги маҳсулотлар нархи қандай ўзгариши масаласига қизиқишди. Тармоққа бўлган бундай қизиқиш мени қувонтиради, албатта. Мамлакат чакана савдо соҳаси кенг бўлсада, масала борасида айнан бизга мурожаат қилинганидан хурсандман.

Бу брендимизнинг тан олиниши, нафақат чакана савдо, балки ислоҳотларни татбиқ этишда ҳам етакчилигимизни англатади. Барча саволлар учун раҳмат.

Энди мақсадга кўчсак: 

ҚҚС пасайиши шак-шубҳасиз шу кунгача 20% устамаси энди 15%га пасайтирилган барча маҳсулотлар нархига ижобий таъсир қилиши керак. Нархлар тез орада «юмшаши»ни кутамиз. Аммо 1.10.2019гача ҚҚС бўйича муайян имтиёзлар амал қилган маҳсулотлар бор. Булар: гўшт, товуқ, тухум, сут, пиёз, картошка, шакар, гуруч, балиқ ва нон.

Энди шу имтиёзлар бир вақтда бекор қилинади ва эҳтимолий тахминларимизга кўра бу янги ўзгаришлар ушбу маҳсулот нархларига назарий жиҳатдан салбий таъсир бериши керак. Умуман олганда эса ўртача вақтда маҳсулотлар нархи даражаси қандай бўлиши ва қабул қилинган қарор бозорнинг умумий конъюнктурасида кай даражада акс этиши борасида ҳеч ким якуний ва аниқ хулоса бера олмаса керак.

Бу ерда «бозор» сўзини шунчаки ишлатмадим. Чунки бозор иқтисодиётида нархлар талаб ва таклиф мувозанати нуқтасини кўрсатади. Маълум бир маҳсулотнинг талаб ва таклифига эса ККСдан ташқари яна талайгина омиллар таъсир кўрсатади. Аммо мен бу жараёнга оптимистик руҳда қарайман. Тилга олинган диапозонда солиқ ставкаси камайтирилиши аксарият товарларнинг нархини шакллантиришга ижобий туртки беради, уларнинг ишлаб чиқарилиши ҳажми ортади, таъминотчилар ва ишлаб чиқарувчилар орасида рақобат авж олади, харажатлар қисқаради, соядаги иқтисодиёт улуши камаяди, натижада эса нархлар пасаймасада, ҳеч бўлмаса, ўсиши тўхтайди ёки анча секинлашади, деб ишонаман.

Ишончим комилки, тафаккурли инсонлар нархларни пасайтириш истаги борасида истеъмолчилар билан биз савдо ходимлари бир тарафда эканлигимизни тушунишади. Биз қанақадир премиум эксклюзив бутик эмас, балки йирик маҳсулот чакана тармоғимиз. Бизнесимиз кенгайиши, товар айланмалари ўсиши биз учун юқори устамалардан кўра муҳимроқ аҳамиятга эга.

Чунки мақбул нархлар = кўпроқ истеъмол=кўпроқ савдо ва мижозлар=кўпроқ товар айланмаси=ҳар бир сотилган товардаги харажатлар пасайиши ҳисобига умумий ҳажмда кўпроқ даромад дегани. 

Шунга амал қилган ҳолда айрим маҳсулотларга имтиёзлар бекор қилинишига қарамай, бозордаги шароитга асосланиб, амалдаги бозор талаб ҳамда таклифидан келиб чиккан ҳолда ушбу маҳсулотлар солиқ имтиёзларини йўқотган бўлсада, биз бу маҳсулотлар нархларини ўзгартирмасликка қарор қилдик. Яна бир бор истеъмолчиларимизга таъкидлаб айтмоқчиманки, korzinka.uz доимо харидорларига нарх ва сифатнинг энг яхши мутаносиблигини, максимал қулайлик ва юқори даражадаги хизмат сифатини тақдим этишда давом этади.

Биз билан бўлинг!

Xудо хоҳласа, ҳаммаси яхши бўлади!*

Адлия Вазирлиги 1 октябрдан бошлаб нималар ўзгаришини маълум қилди

Адлия Вазирлиги 1 октябрдан бошлаб қонунчиликда қандай ўзгаришлар бўлишини маълум қилди. Қуйида ушбу ўзгаришлар билан танишишингиз мумкин.

1. Яқин қариндошлар ўртасида нотариал тасдиқланган автоишончнома бекор қилинади.

Транспорт воситаси эгасининг фуқаролик жавобгарлигини мажбурий суғурта қилиш бўйича суғурта полисида кўрсатилган транспорт воситаси эгасининг яқин қариндошлари (ота-она, эр (хотин), болалар, ака-укалар, опа-сингиллар) ўртасида транспорт воситасидан фойдаланиш ва бошқариш тўғрисидаги ишончномани мажбурий нотариал тасдиқлаш тартиби бекор қилинади.

2. Меҳнат мигрантларига микроқарзлар берилади.

Меҳнат мигрантларига хорижда ишга жойлашиш билан боғлиқ харажатларни тўлаш учун бир банк куни давомида тез расмийлаштирилган ҳолда энг кам талаб қилинадиган ҳужжатлар (паспорт, ариза ва меҳнат органининг илтимосномаси) асосида 2019-2020 йилларда 10 фоиз ва 2021 йилда 12 фоиз ставкада 2 млн. сўм миқдорида 1 йил муддатга микроқарзлар берилади.

Шунингдек, суғурта компанияларига йилига бир маротаба суғурталанган ҳар бир меҳнат мигранти учун 50 минг сўм миқдорида бир марталик субсидиялар тақдим этиш амалиёти жорий этилади.

3. Қайта суғурталовчилар учун янги тартиб ўрнатилади.

Қайта суғурталовчи суғурта мажбуриятларини қайта суғурталаш учун хорижий суғурта ташкилотларига беришдан аввал бериладиган суғурта мажбуриятларининг камида 50 фоизи миқдорида қайта суғурталаш бўйича оферта (қайта суғурталаш бўйича шартнома тузиш таклифи)ни суғурта ташкилотларига юбориши шарт.

4. Алкоголь ва тамаки маҳсулотлари учун акциз солиғи оширилади.

Алкоголли маҳсулотнинг акциз солиғи ставкаси ўрта ҳисобда 10 фоизга, тамаки маҳсулотининг акциз солиғи ставкаси 20 фоизга оширилади.

5. Солиқ соҳасидаги бошқа ўзгаришлар:

2019 йил 1 октябрдан:

  • бензин, дизель ёқилғиси ва газни ёқилғи қуйиш станциялари орқали охирги истеъмолчиларига сотадиган юридик шахслар, ушбу товарларни сотишдан тушумнинг миқдоридан қатъи назар қўшилган қиймат солиғи тўловчилари ҳисобланади;
  • товарларни импорт қилувчи тадбиркорлик субъектлари, товарларни сотишдан тушум миқдоридан қатъи назар қўшилган қиймат солиғи тўловчилари ҳисобланадилар;
  • қуйидагилар бўйича қўшилган қиймат солиғидан, шу жумладан импорт қилинганда ҳам, имтиёзлар бекор қилинади:
  • асбест, кўмир, ёғоч материаллари, ёғоч ва ундан тайёрланган буюмлар, углеводород хом ашёси;
  • соя данаги, кунгабоқар ва кунжут уруғлари, мойли хом ашё ва шакар хом ашёси;
  • қишлоқ хўжалиги техникаси, автотранспорт воситалари, автотранспорт воситаларини ишлаб чиқаришда фойдаланиладиган бутловчи буюмлар, материаллар ва технологик асбоб-ускуналар;
  • юридик шахсларнинг тижорат банкларига жойлаштирган маблағларидан фоиз кўринишида олинган тўлов манбаини фойда солиғидан озод қилиш бўйича имтиёзлар бекор қилинади.

Шунингдек, ўзи ишлаб чиқарган қишлоқ хўжалиги маҳсулотларига ва Ўзбекистон Республикасида ишлаб чиқарилган озиқ-овқат маҳсулотларига нисбатан белгиланган қўшилган қиймат солиғи бўйича имтиёзлар бекор қилинади.

6. Айрим нашриётлар лицензия учун давлат божи тўламайдилар.

Болалар адабиётлари, шунингдек, ногиронлиги бўлган шахслар учун мўлжалланган маҳсулотлар чоп этишга ихтисослашган нашриётлар ноширлик фаолиятини амалга оширишга лицензия берганлик учун давлат божи тўлашдан озод қилинади.

7. Қонун ҳужжатлари лойиҳалари электрон кўринишда келишилади ва киритилади.

2019 йил 1 октябрдан бошлаб ва кейинги даврда — манфаатдор вазирликлар, идоралар, маҳаллий ижро этувчи ҳокимият органлари томонидан ишлаб чиқилган ва келишилган Ўзбекистон Республикаси қонунлари, Ўзбекистон Республикаси Президенти ва Ўзбекистон Республикаси Ҳукуматининг ҳужжатлари лойиҳалари келишиш (виза қўйиш) ҳамда кейинчалик қабул қилиш учун Вазирлар Маҳкамаси ва Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрациясига фақат Ягона электрон тизим орқали электрон кўринишда киритилади.

8. Ижро ҳужжатларининг ягона электрон базаси юритилади.

Мажбурий ижро бюроси Ижро ҳужжатларининг ягона электрон базасини юритади, унга тегишли маълумотлар базаси тизимлари билан интеграция қилиш йўли билан қуйидагилар киритиб борилади:

  • ижро органлари юритувига келиб тушган барча ижро ҳужжатлари;
  • маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишларни кўриб чиқишга ваколати бўлган органлар (мансабдор шахслар) томонидан солинган ва ундирилган маъмурий жарималар ҳақидаги маълумотлар.

9. «Меҳрибонлик» уйлари ходимларининг тариф ставкалари ўзгаради.

«Меҳрибонлик» уйлари, болалар шаҳарчалари раҳбар ходимлари ва олий маълумотли тарбиячилари ҳамда барча турдаги халқ таълими муассасаларининг олий маълумотли тарбиячиларининг базавий тариф ставкалари миқдорларини умумтаълим мактабларининг тегишли раҳбар ва педагог ходимлари базавий тариф ставкаларига тенглаштирилади, бунда айрим фанлар чуқур ўргатиладиган ихтисослаштирилган таълим муассасалари тарбиячилари учун кўзда тутилган устама бекор қилинади.

Шунингдек, жисмоний ёки руҳий ривожланишида нуқсони бўлган болалар учун ихтисослаштирилган давлат таълим муассасаларининг раҳбар ходимлари ва тарбиячиларига меҳнатнинг алоҳида шароитлари учун ҳар ойда тўланадиган устама ҳақи лавозим маошининг 75 фоизи миқдорида тўланади.

10. Қишлоқ хўжалигига мўлжалланмаган бўш ер участкалари фақат “E-IJRO AUKSION” орқали тақдим этилади.

Тадбиркорлик ва шаҳарсозлик фаолияти учун қишлоқ хўжалигига мўлжалланмаган бўш ер участкалари республиканинг барча ҳудудларида фақат «E-IJRO AUKSION» савдо майдончасида электрон онлайн-аукцион орқали тақдим этилади.

Шунингдек, жисмоний ва юридик шахсларга «YERELEKTRON» ААТда аниқ инвестиция мажбуриятлари билан бирга ер участкаси ва режалаштирилаётган қурилиш майдончаси тўғрисидаги маълумотларни жойлаштириш тўғрисида таклифлар киритиш ҳуқуқи берилади.

Бундан ташқари, ер участкасини танлаш материалларини келишиш ва (ёки) у бўйича хулосалар бериш ваколатли ташкилотлар томонидан фақат электрон шаклда «YERELEKTRON» ААТ орқали амалга оширилади.

Ер участкасини танлаш материаллари юзасидан Давлат геология ва минерал ресурслар қўмитаси, ёнғин хавфсизлиги ҳудудий бошқармалари ва бўлимлари, санитария-эпидемиология назорати хизматининг ҳудудий ташкилотлари, туманлар (шаҳарлар) ер ресурслари ва давлат кадастри бўлимлари, туманлар (шаҳарлар) давлат солиқ инспекцияларининг хулосасини олиш талаби бекор қилинади.

Шунингдек, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши раиси, вилоятлар, Тошкент шаҳар ҳамда туманлар (шаҳарлар) ҳокимларининг аукцион ғолиби номига ер участкасини ажратиш бўйича қарор қабул қилиши тўғрисидаги талаб бекор қилинади.

11. Шахсга доир маълумотлар тўғрисидаги Қонун кучга киради.

Ўзбекистон Республикасининг Шахсга доир маълумотлар тўғрисидаги Қонуни ҳамда Жиноят ва Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексларга киритилган шахсга доир маълумотлар тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузиш учун жавобгарликни назарда тутувчи нормалар кучга киради.

12. Эски автотранспорт воситаларини янгисига алмаштириш мумкин.

Юртимизда ишлаб чиқарилган автотранспорт воситалари эгалари учун ўзларига тегишли автотранспорт воситаларини топшириш ҳамда улар қийматидаги фарқни тўлаш орқали маҳаллий автомобилларнинг янгисини харид қилиш имконини берувчи «TRADE-IN» дастури жорий этилади.

ҚҚСнинг нарх-навога ва тадбиркорлик субъектларига салбий таъсири бўлмаслиги айтилганди. Тадбиркорлик кайфияти бунинг аксини кўрсатмоқда

Адлия вазирлиги ҳузуридаги Ҳуқуқий сиёсат тадқиқот институти бўлим бошлиғи, I даражали адлия маслаҳатчиси Н.И.Норбаевнинг ҚҚС ҳақида таҳлил ва таклифлари эълон қилинди. Қуйида мақолада келтирилган асосий таҳлил ва таклифлар билан танишишингиз мумкин.

ҚҚС бўйича саволларга жавоб берилганми?

Адлия маслаҳатчиси Норбаев ўз мақоласида ҚҚС бўйича ўрганишлар ўтказилганмиди ва саволларга жавоб берилган бериламаганлигига эътибор қаратди. Хусусун, у ёзмоқда :

  • ҚҚС жорий этилишидан олдин ёки кейин социологик ўрганишлар ўтказилганми;
  • ҚҚСга тортишнинг ижтимоий самарадорлиги кузатилганми;
  • Умуман солиқ идоралари фаолиятида социологик тадқиқотлар амалга ошириладими;
  • Солиқ тизимини бошқаришда таҳлилий социологик хизматлар ташкил этилганми;
  • Бошқарув қарорларининг ижтимоий оқибатлари прогноз қилинадими

ҚҚСнинг нарх-навога ва тадбиркорлик субъектларига салбий таъсири бўлмаслиги айтилганди. Тадбиркорлик кайфияти бунинг аксини кўрсатмоқда

ҚҚСнинг жорий қилиниши ёки ставкасининг оширилиши ёки пасайиши амалга оширилса, бундай ўзгаришда аҳоли, тадбиркорлик субъектлари ўзларини қандай тутадилар. Булар ўрганиладими?

Ижтимоий ҳолат ёки солиқ тўловчи фуқаронинг ҳулқ-атвори юзасидан таҳлиллар етарли бўлмаганлиги оқибатида, ҚҚС ислоҳоти доирасида мутасадди вазирлик ва идоралар томонидан бир неча бор ҚҚСнинг нарх-навога ва тадбиркорлик субъектларига салбий таъсири бўлмаслиги ёки минимал бўлиши тўғрисида кўп марта баёнот берилди. Лекин бугунги кундаги истеъмол товарлари ва бозордаги ҳолат, тадбиркорлик субъектларининг кайфияти бунинг аксини кўрсатмоқда.

Яқинда Тошкент давлат иқтисодиёт университети қошидаги илмий-тадқиқот маркази Хоразм, Бухоро, Қашқадарё, Сурхондарё, Сирдарё ва Наманган вилоятларидаги маҳаллий ва хорижий инвесторларни қийнаётган муаммоларни аниқлаш мақсадида 200дан ортиқ маҳаллий тадбиркорлар билан суҳбат ўтказган. Маълум бўлишича, энг асосий қийнаётган масала бу оғир солиқ юки ва юқори ҚҚС миқдори уларнинг фаолиятига халақит бермоқда.

Солиқ юки камаймоқда, солиқ тизими самарадорлиги хам 

Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, солиқ тизими самарадорлигининг пастлиги кўп жиҳатдан унинг иқтисодий қонунлар ва нормаларга мувофиқ ишлаши, объектив ва субъектив омилларнинг ўзаро таъсири умумийлигини ҳисобга олмаслиги ва солиқ тизими фаолиятининг ижтимоий механизм-лардан ажралганлиги билан изоҳланар экан.

Рақамларга мурожаат қилсак, жорий йил бошидан буён тадбиркорларга солиқ юки 30 фоизга камайган бўлсада, 135 минг тадбиркор ўз фаолиятини тўхтатган. Бу ўтган йилга нисбатан 3 фоизга кўпдир.

Йил бошидан буён ҚҚС тўловчилари сони беш баравар ошди. Бироқ, ҚҚСни ҳисоблашнинг самарали ва содда механизмлари йўқлиги сабабли, янги тизимга ўтган 26 минг корхонадан 9 минг (35%) нафари солиқ ҳисоботларини тақдим эта олмадилар.

ҚҚС соддалаштирилган ҳисоблашни тизими ростдан соддами? Нега имтиёзли ва имтиёзсиз  корхоналар маҳсулот ва хизмат сотиш нархларида деярли фарқ сезилмайди ?

Жамиятимизда кўп кузатилган тадбиркорлик субъектларимизнинг аксариятига хос бўлган хулқ-атвор тўғрисида фикр юритмоқчимиз. Маълумки, айрим тоифа солиқ тўловчилар маълум бир солиқ имтиёзларидан фойдаланадилар. Аммо, улар томонидан ишлаб чиқарилган махсулот ёки хизматлар билан имтиёздан фойдаланмайдиган корхоналар маҳсулот ва хизмат сотиш нархлари орасида деярли фарқ сезилмайди.

Нега? Ахир имтиёздан фойдаланса маҳсулоти арзонроқ чиқиши керак эмасми?!

Бу борада ўтказилган тадқиқотлар шуни кўрсатадики, аксарият ҳолларда, имтиёз тақдим этилиши ёки ставканинг пасайтирилиши бозорда шаклланиб бўлган нарх-навонинг пасайишига олиб келмайди яъни бу преференциядан фойдаланган тадбиркорлик субъекти нархни туширмайди.

ҚҚС ставкасининг оширилиши биринчидан, тадбиркорлар томонидан бозорда ўз мавқеини сақлаб қолиш ва ҚҚС таъсирини камайтириш учун солиқдан қочишнинг янги имкониятларини излай ошлайдилар, иккинчидан, коррупция элементларини ошишига хизмат қилади, учинчидан, нақд пул савдоси кучаяди, бу эса хуфиёна иқтисодиётдаги тадбиркорларга қўшимча қулайликлар яратади.

ҚҚСни жорий қилишда уни кўп ўлчовли ижтимоий ҳодиса сифатида ҳар томонлама таҳлил қилиш, объектив ва субъектив омилларнинг ўзаро таъсирини ҳисобга олган ҳолда ўрганиш, келгусидаги салбий таъсирларнинг олдини олишга хизмат қилади.

ҚҚСнинг салбий оқибатларини камайтириш тадбирларини икки босқичда ташкил қилиш лозим

1) 2020 йил 1 январдан бошлаб барча корхоналарни, товар айланмаси миқдоридан қатъи назар, ҚҚС тўлашга ўтказиш, шу билан бирга ҚҚС ставкасини пасайтириш;

2) ҚҚС билан боғлиқ инфратузилмани яратиш, яъни:

  • имтиёзларни максимал даражада бекор қилиш;
  • ҚҚСни ҳисоблаш ва тўлашнинг соддалаштирилган тартибини ишлаб чиқиш;
  • Электрон ҳисоб-фактура тизимини тезкор равишда амалга киритиш, товарлар ҳаракати таҳлили ва ҚҚС ҳисобланишини назорат қилиш;
  • ҚҚСнинг ҳисобга олинган суммасининг уни ҳисобланганидан ошган суммасини мажбурий қоплаб бериш тартибини жорий этиш.

Ушбу саналган тадбирларни айнан паст ставка билан амалга ошириш бирмунча осонроқ ва оғриқсизроқ кечади. Юқори ставка тадбиркорликни чўчитади, натижада керакли инфратузилмани яратиш қийинлашади. Ифратузилма заиф бўлганда ҚҚСнинг салбий таъсири кучаяди;

  • ҚҚС ставкасини пасайиши билан боғлиқ бюджет йўқотиши ўрнини қоплаш мақсадида, давлат харажатларини оптималлаштириш, ортиқча харажатлардан воз кечиш, харажатларни иқтисодиёт ривожланишига ҳамоҳанг ошириб бориш;
  • Солиқ соҳасида социологик тадқиқотлар амалга оширишни йўлга қўйиш, солиқ тизимини бошқаришда таҳлилий социологик хизматларни ташкил этиш;
  • Молия вазирлиги, Давлат солиқ қўмитаси, Савдо-саноат палатаси бизнес вакиллари ўртасида ҚҚСни ҳисоблаш бўйича тушунтириш ишларини кучайтириш;
  • Нархларни жиловлашнинг бошқа барча омилларини самарали қўллаш;
  • Иқтисод, солиқ ва молия соҳасида мутахассислар тайёрлаш дастурларида “Иқтисод ва молия соҳасида социология” каби ўқув дастурларни жорий қилиш. 

Ушбу таҳлил ва таклифлар 2019 йил август ойида Адлия вазирлиги ҳузуридаги Ҳуқуқий сиёсат тадқиқот институти томонидан ишлаб чиқилган ва тегишли давлат органларига, хусусан Давлат солиқ қўмитасига киритилган.

«ISLOHOTLAR VEKTORI» экспертлар кенгаши : ҚҚС cтавкаси 12 % бўлиши керак

Фото istockphoto

“Ислоҳотлар вектори” лойиҳаси эксперт кенгаши ҚҚС ставкасини пасайтириш ва солиқ маъмурчилигини қисқартиришга чақирди. Қуйида тавсиянинг тўлиқ матни келтирилмоқда.

2019 йил 7 сентябрь куни «ISLOHOTLAR VEKTORI» / «ВЕКТОР РЕФОРМ» лойиҳаси Экспертлар кенгашининг йиғилишида қуйидаги қарор қабул қилинди:

“Ислоҳотлар вектори” лойиҳаси эксперт кенгаши, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 30 июндаги “Ўзбекистон Республикасининг солиқ сиёсатини такомиллаштириш концепцияси тўғрисида”ги фармони билан бошланган солиқ ислоҳотларини амалга оширишнинг долзарб муаммоларига эътибор бериш муҳим деб ҳисоблайди.

Солиқ ислоҳоти бизнес учун солиқ ва маъмурчилик юкини камайтириш, хусусий тадбиркорликни ривожлантириш ва қонунийлаштириш учун шарт-шароитлар яратиш мақсадида Ўзбекистон Республикасининг солиқ тизимини тубдан қайта қуришга қаратилган. Бироқ, солиқ ислоҳотларининг бир қатор мақсадларига эришилмади, бу эса мамлакатдаги ишбилармонлик муҳити ва ишбилармонлик фаоллигига салбий таъсир кўрсатмоқда.

Хусусан, солиқ солишнинг умумий ва соддалаштирилган тартиблари ўртасидаги тафовутни камайтириш муаммоси тўлиқ ҳал қилинмади. Натижада, иқтисодиётнинг айрим тармоқларида умумий ва соддалаштирилган тартибдаги корхоналар тенг бўлмаган шароитларда фаолият кўрсатмоқда. Бу умумий тартибдаги корхоналарнинг даромадларини яширишга ва солиқларни тўлашдан қочиш учун ўз бизнесларини кичиклаштиришга ундайди. Ушбу ҳолат солиқ ислоҳотларининг яна бир вазифаси – айланма маблағ (даромад) солиқларининг таъсир доирасини камайтиришга тўсқинлик қилмоқда.

Бизнинг фикримизча, юқоридаги муаммоларнинг асосий сабаблари қуйидагича:

— ҚҚС юқори ставкаси (20%),

— ҚҚС тўлашда индивидуал имтиёзларнинг мавжудлиги ва ҚҚС тўлашдан бир қатор соҳаларнинг озод қилингани,

— ҚҚС ва даромад солиғи маъмурийчилигининг мураккаб тартиблари.

Шуни ҳам инобатга олиш керакки, ҚҚСнинг юқори ставкаси икки солиқ тартиби ўртасидаги солиқ юкидаги тафовутнинг сақланиб қолишининг асосий сабаби эмас, балки маҳаллий ишлаб чиқарувчиларнинг рақобатбардошлигини пасайтириш омили ҳисобланади: бизнинг минтақавий қўшниларимиз — Қозоғистон ва Қирғизистонда — ҚҚС ставкаси 12%.

Экспертлар кенгаши қуйидагиларни тавсия қилади:

  1. ҚҚС ставкасини 20 фоиздан 12 фоизгача пасайтириш, шу билан бирга, ҚҚС ва бошқа солиқлар ҳамда божхона тўловлари бўйича имтиёз ва истисноларни бекор қилиш.
  2. Солиқ маъмуриятчилиги харажатларини камайтириш бўйича комплекс ишларни амалга ошириш, шу жумладан:
  • ҚҚС ва даромад солиғини ҳисоблаш ва тўлаш тартибини соддалаштириш;
  • Ягона солиқ тўлови (ЯСТ) ва соддалаштирилган ҚҚСнинг алоҳида ставкаларини, хусусан умумий овқатланиш соҳаси учун қайта кўриб чиқиш.

Асос: «Солиқ ислоҳотларини амалга ошириш ва қўшимча қиймат солиғини қўллаш соҳасини кенгайтириш муаммолари» юзасидан таҳлилий маълумотнома».

Маълумот учун

«ISLOHOTLAR VEKTORI» лойиҳаси 2019 йилнинг август ойида иш бошлаган бўлиб,  Iqtisodiy rivojlanishga ko’maklashish markazi нинг таркибига киради.

«ISLOHOTLAR VEKTORI» / «ВЕКТОР РЕФОРМ» лойиҳасининг миссияси:  Ҳукумат, Бизнес, Экспертлар ҳамжамияти ва Фуқаролик жамияти ўртасида ижтимоий мулоқотни фаоллаштириш ва қўллаб-қувватлаш ҳамда Ўзбекистонда амалга оширилаётган ижтимоий-иқтисодий ислоҳотларни таҳлилий қўллаб-қувватлаш орқали рақобатбардош бозор иқтисодиётини барпо этишга ёрдам беришдан иборат.

Мамлакатнинг етакчи олимлари, иқтисодчилари ва ишбилармонларидан иборат Экспертлар кенгаши «ISLOHOTLAR VEKTORI» лойиҳасининг ақлий маркази ҳисобланади. Лойиҳанинг Экспертлар кенгаши таркиби билан мана бу ерда танишингиз мумкин.